Mevlânâ Dost Muhammed Kandahâvî Rahmetullahi Aleyh

Mevlânâ Dost Muhammed Kandahâvî kuddise sirruh

Mevlânâ Dost Muhammed Kandahâvî Hazretleri (1801-1868), Mevlânâ Ahmed Saîd el-Medenî kuddise sirruh’un (d. 1860) önde gelen halife ve manevî vârisiydi, 19. asırda şimdiki Pakistan ve Afganistan bölgesinde yaşamıştır.

Hâce Molla Ali’nin oğlu, Durrâni ailesinden Kandahar, Afganistan’da doğmuştur, 1216 hicrî yılında(1801/1802 miladi) ebeveynlerinin köyünden erken yaşta tedrisatına başlayarak daha sonra Kabil’de İslamî ilimler üzere devam etmiştir.

Bu eğitim sürecinde, kendisinde ehl-i tasavvufa ve evliyalara karşı büyük bir aşk ve tutku oluşmuş. Bir sefer talebeler ile beraber Baba Veli türbesine gitmişler. Yolda bir meczub ile karşılaşmış ve her bir talebeye ayrı nasihatler de bulunmuş. Sıra O’na gelince: “Mükemmellik taşıyan bir adam, bu talebe evliyalar arasında mükemmelleştirilmiş ve tam bir veli olacaktır, Marifet alâmetleri apaçık alnında bulunuyor.” demiştir.

Daha sonra Harameyn’e (Mekke ve Medine) gitti ve orada uzun yıllar kaldı. Hac yaptıktan sonra Medine-i Münevvere’ye dönüp orada derslerine devam ederdi. Delhi şehrinde yaşayan zamanın büyük velisi Abdillâh Şâh-ıd-Dehlevî lakabı ile Ğulam Ali Dehlevî Nakşibendî kuddise sirruh hakkında söylentiler duymuş. Öylece, Kandahar, Ğazni ve Kabil tarafından geçerek, Delhi’ye sefere çıkmış. Peşevar’e ulaşınca Şeyh’in vefat ettiğini öğrenmiş. Bu haber O’nı çok derinden üzmüştü ve oradan eğitimine devam etmek için geri Kandahar ve Kabil tarafına dönmüştür.

Bu zamanlarda kalbine Allah’ın aşkı inmiş, çok hüzünlenir ve ağlarmış. Bazen günlerce bayılır dururmuş. Kalbinde ilahi aşkın yangını ile yanıyor ve ruhu huzursuzlanıyordu. Bu manevî susuzluğu gidermek için Bağdat’a, Ğavs-ul-A’zâm Seyyidinâ Abdülkadir Geylânî kuddise sirruh’un türbesine gitmiş. Daha sonra Herati’de Abdillâh Şâh-ıd-Dehlevî en önemli halifesinden Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Kürdî’nin halifesine, Şeyh Abdullah Heratî’nin yanına gitmiş.
Üç ay sonra geri Bağdat’a dönüş yaptı ve Şâh-ıd-Dehlevî en önemli halifesinden Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin halifesi, Şeyh Muhammed Cedid’in yanında kaldı. Fakat ruhun huzursuzluğunu gidermediği için, Mevlânâ Abdillâh Şâh-ıd-Dehlevî’nin halifesi Mevlânâ Ebi Saîd Ahmed’in yanına sığındı.

1834’de Mumbai’ye vardığında Şeyh hacca giden gemiyi bekliyordu. Şeyh O’na oğlu Mevlânâ Ahmed Said el-Medenî Hazretlerine (O’da Abdillâh Şâh-ıd-Dehlevî’nin halifesidir) gidip istifade ve istifaze etmesini tavsiye etti. Böylece son istikameti Delhi’ye giderek Nakşibendî tarikatinin önde gelen şeyhi, Mevlânâ Ahmed Saîd el-Medenî’nin huzuruna vardı. Şeyhin nurlu yüzünü ilk gördüğünde huzursuzluğu, yanan kalbi ve bütün dertleri son buldu.
Feyz ve dualar aldı Üstad’ı Ahmed Saîd el-Medenî’de tarafından tasavvufi olarak eğitildi, 14 ay sonra tam hilafet makamını aldı (1836).

Nakşinendî-Müceddidî tarikatı ve altın tasavvuf silsilesi üzere mükemmel eğitildi ve ayrıca 7 farklı tarikatten hüküm sahibi oldu Kâdirî, Çiştî, Sühreverdî, Kübrevî, Medârî, Kalenderî ve Şettarï tarikatları.

Bu silsilenin tamamı Sâdât-ı kirâm’ın tarihçe-i hayatlarında sıralanmıştır. Mevlânâ Ahmed-el-Fârûkî es-Serhendî İmam Rabbanî Hazretleri kuddise sirruh’a kadar dayanan bu Nakşibendî altın silsilesi şöyle sıralanmıştır:

Dost Muhammed el-Kandahâvi Hazretleri
Ahmed Saîd el-Medenî Hazretleri
Ebî Saîd Ahmed Hazretleri
Abdillâh Şâh-ıd-Dehlevî Hazretleri
Mazhar Cân-ı Cânân Hazretleri
Nur Muhammed Bedayvânî Hazretleri
Muhammed Muhsin ed-Dehlevî Hazretleri
Muhammed Seyfeddin Hazretleri
Muhammed el-Ma’sûm Hazretleri
Mevlânâ Ahmed-el-Fârûkî es-Serhendî İmam Rabbanî Hazretleri
(Rahmetullahi aleyhim ecmain)

Mevlânâ Ahmed Saîd el-Medenî Hazretleri O’nu Müceddidî tarikatini yayması için geri Afganistan’a gönderdi. Kısa zamanda ünü yayıldı ve binlerce insan, talebe, sofi ve şeyhler, O’ndan manevî rehberlik almak için yanına geldiler. 3 farklı tekke inşa etti ve senenin her bir kısmında birinde yerleşirdi. Son kurduğu tekke ve aynı zamanda medfun olduğu yer, Musa Zai Şerif, Derâ İsmail Hân kentinde, Şimdiki Pakistan.
Şeyhi bir gün dedi ki, Mevlânâ Halid-i Bağdadî benim şeyhime neyse Hâce Dost Muhammad’de benim için öyledir. Şeyhi hayatta iken bile yüzlerce halifeleri vardi ve O’nlar Afganistan ve şimdiki Pakistan’da bir çok yerlerde tarikatı yaymaya devam ettiler. Hâce Osman ed-Dâmânî Hazretleri (d. 1897) O’nun en önde gelen halifesi ve manevî vârisi.

Halifelerinden bazı öne çıkan isimler:

Hâce Osman ed-Dâmânî Hazretleri (d. 1897)
Mevlânâ Emânillah Herâtî Hazretleri
Mevlânâ Muhammed Âdil Hazretleri, Zhob, Belücistan
Mevlânâ Rahîm Bahş Acmerî Hazretleri
Mevlânâ Ğulam Hasan Hazretleri, Derâ İsmail Hân
Mevlânâ Şîr Muhammed Hazretleri, Kulaçi
Şeyh Molla Kitâr Akhundzâde Hazretleri(1300 hicrî)
Pîr Seyyid Muhammed Şâh Geylânî, Şeyh Abdülkadir Geylânî kuddise sirruh’un torunlarından.
(Rahmetullahi aleyhim ecmain)

22 Şevvâl 1284 hicrî (16/17 Şubat 1868), Musa Zai Şerif’te vefat etti ve inşa ettiği tekkeye defnedildi, Derâ İsmail Hân kentinde, şimdiki Pakistan.

Farsça yazılmış mektubatlari yayınlandı ve Urdu diline Tuhfe-i İbrahimiyye ismiyle çevrilmiştir.